Phân loại và thuật ngữ tiểu thuyết khoa học viễn tưởng (SF)

Steampunk (Steampunk)
Là một trong những thể loại khoa học viễn tưởng, đặt ra giả thuyết "Nếu vào thế kỷ 18 và 19, công nghệ đạt đến trình độ của thế kỷ 21 hoặc thậm chí vượt xa hơn?" và cũng là một thể loại phụ của lịch sử thay thế. Khác với cyberpunk, điểm nhấn ở đây là sử dụng các thiết bị cơ khí cổ điển như động cơ hơi nước nhưng vẫn sở hữu công nghệ vượt trội. Nói một cách ngắn gọn, có thể hiểu đó là "sự kết hợp giữa bối cảnh quá khứ và công nghệ tương lai".
*Tác phẩm: Fallout 3, Lâu đài di động của Howl, Love, Death + Robot (Love, Death + Robot) tập 8 Cuộc săn tốt lành
 
Dieselpunk (Dieselpunk)
Thể loại này ra đời từ ý tưởng "Nếu khai thác bối cảnh gần hơn với hiện tại so với thế giới quan của Steampunk thì sao?" phản ánh mọi thứ từ những năm 1920 đến thời kỳ hoàng kim của nước Mỹ vào những năm 1950.
*Tác phẩm: Bioshock, Machinarium
 
Atompunk (Atompunk)
Lấy bối cảnh nước Mỹ vào khoảng những năm 1940-1960.
 
Cyberpunk (Cyberpunk)
Thường đề cập đến tương lai gần trong thể loại khoa học viễn tưởng.
*Tác phẩm: Cyberpunk 2077, Ghost in the Shell, Gattaca (Gen di truyền ưu tú), Equals (Những người bình đẳng về cảm xúc), Minority Report (Công nghệ tiên đoán tội phạm), Equilibrium (Kiểm soát cảm xúc), The Matrix (Thực tại ảo), Blade Runner, Alien, Cloverfield Lane 10 (Giật gân), Last Days on Mars (Xác sống trên sao Hỏa), The Martian, Gravity *Các thể loại khác như Nanopunk (Công nghệ nano), Biopunk (Sinh học), Ribopunk / Ribofunk (Ribosome, nói rộng ra là kỹ thuật di truyền được tượng trưng bởi Dự án bộ gen và nhân bản vô tính, một thể loại phụ của cyberpunk), Du hành thời gian (Phim Benjamin Button – Thời gian ngược dòng, Eleven)
 
Slipstream (Slipstream)
Sự kết hợp giữa khoa học viễn tưởng và giả tưởng. Những tác phẩm khoa học viễn tưởng được viết bởi các tác giả không phải khoa học viễn tưởng.
*Các tác giả chính: Lucius Shepard, Connie Willis, Walter Jon Williams, Ray Bradbury, Ursula K. Le Guin, Kurt Vonnegut.
 
Khoa học viễn tưởng cá nhân
Nhân vật chính đơn lẻ, không gian khép kín, tình huống đã hòa nhập vào môi trường khoa học viễn tưởng.
*Tác phẩm: First Man (Phim tài liệu), Triangle (Cõi chết – Phân liệt bản ngã – Bị mắc kẹt trong ký ức), Edge of Tomorrow (Trở về quá khứ trước khi chết), ARQ, Discovery (Sự phục sinh của con người sau cái chết), Eternal Sunshine (Xóa bỏ ký ức về người yêu sau khi chia tay)
 
Hậu tận thế (post apocalypse)
Sau sự hủy diệt. Là một thể loại phụ của khoa học viễn tưởng, lấy chủ đề về ngày tận thế. Thể loại ngày tận thế thường miêu tả sự hủy diệt của nền văn minh và nhân loại do những thảm họa lớn như chiến tranh quy mô lớn, thảm họa tự nhiên quy mô lớn, đại dịch, hoặc những sự kiện siêu nhiên, hoặc miêu tả thế giới sau khi nền văn minh bị hủy diệt.
*Tác phẩm: Fallout, PlayerUnknown's Battlegrounds, Train to Busan, The Mist, The Walking Dead, I Am Legend, The Blindness
 
Space Opera (Space Opera)
Những cuộc phiêu lưu diễn ra trong vũ trụ, tiểu thuyết khoa học viễn tưởng theo phong cách sử thi. Trong tiếng Việt, có thể dịch là "Vũ trụ hoành tráng". Trên thực tế, tên gọi này không phải là tên chính thức, mà có nghĩa là "không gian + phim truyền hình nhiều tập" (Space+Soap Opera). Mặc dù bắt nguồn từ một biệt danh như vậy, nhưng sau này, có cả tiểu thuyết mang tên "Space Opera" và các tựa đề như "Star Wars" và "Star Trek" ra đời, từ đó hình ảnh của thể loại này đã thay đổi hoàn toàn.
*Tác phẩm: Doctor Who, Marvel Comics, Guardians of the Galaxy, Star Trek, Avatar